Maar voordat we beginnen, willen we toch het landschap een beetje schetsen. Roxanne (34) werkt op woongroep Meerkoet/Kolibrie (de woongroepen bij Thebe Heilaarstaete hebben allemaal gevleugelde namen). Ze is eerst verantwoordelijke verzorgende (EVV’er) van vier bewoners op een woongroep van tien bewoners met Korsakov. Dat is een hersenaandoening, meestal veroorzaakt door chronisch alcoholmisbruik.
De bewoners onder Roxannes hoede zijn redelijk zelfstandig. Ze doen zelf boodschappen, koken zelf en hebben in sommige gevallen ook een baan in de buurt of in Heilaarstaete – dat sinds mei 2024 een Regionaal Expertisecentrum Korsakov is. ’s Middags en ’s avonds eten ze samen en ze hebben een eigen studio die ze zelf schoonhouden. Soms is daar dan wel een zetje van Roxanne of een van haar collega’s voor nodig.
Dat geschreven hebbende: de zon komt op! Tijd om te beginnen.
[de tekst gaat verder onder de afbeelding]
7.30 uur – op haar post
Om 7.30 uur begint de vroege dienst van Roxanne. Met een kop koffie binnen handbereik neemt ze plaats in de huiskamer. Ze start haar dag met veel lezen. Niet BN DeStem, maar vooral rapportages van haar collega’s van andere disciplines. “Ergotherapeuten, artsen, psychologen, fysio’s; ze rapporteren allemaal over de bewoners. Door die rapporten door te nemen, weet ik hoe het met ze gaat en wat de ontwikkelingen zijn.”
8.00 uur – wake up!
Echt uitslapen is er voor de meesten niet bij. Rond 8.00 uur komen de eerste bewoners van hun studio. Van een hele gezonde ochtendroutine is geen sprake, meldt Roxanne. “Ze roken bijna allemaal en het eerste wat ze doen, is naar me toe komen om hun sigaretten te halen. Die mogen ze niet in de studio houden. Ook geef ik eventuele medicatie mee.” Tussen 8.00 uur en 9.00 uur is iedereen wel op. De bewoners ontbijten in principe in de eigen studio, tenzij er reden is om het anders te doen. “Als iemand ondergewicht heeft, willen we graag zien wat iemand eet. Dan eet die persoon in de gezamenlijke ruimte.”
9.00 uur – aan het werk
Na het ontbijt gaan de bewoners hun eigen weg. Ongeveer de helft van de bewoners werkt. Sommigen werken in het restaurant van Heilaarstaete of maken koffiezetapparaten schoon en twee mensen werken buiten de deur. Iemand doet dat bij een ontruimingsbedrijf en een ander ruimt fietsen op die wat te lang op een verkeerde plek in de stad staan. En iemand helpt elke maandag mee bij de voedselbank. Werken is belangrijk, vindt Roxanne. “Ze krijgen er voldoening van en maken zo deel uit van de maatschappij. Er is een gigantisch verschil tussen hoe ze binnenkwamen en hoe het nu gaat; het zelfvertrouwen van veel mensen heeft een enorme boost gekregen.”
10.00 uur – wandelende agenda
De werkenden zijn uitgevlogen; de andere helft is in de moderne woning of een gemeenschappelijke ruimte, zoals de huiskamer. Of ze volgen therapie of doen mee aan een activiteit. Maar Thebe Heilaarstaete is geen hotel. De bewoners hebben huishoudelijke taken en corvee volgens een rooster. Roxanne is tijdens haar dienst vaak op de woongroep om duidelijkheid te bieden en te helpen. “Soms ben ik een wandelende agenda”, lachte ze. “Veel mensen vergeten hun planning, of weten niet waar ze moeten zijn voor een activiteit.”
11.00 uur – stof tot nadenken
Roxanne klopt aan bij een vrouwelijke bewoner. Volgens het schema is het om 11.00 uur tijd om haar kamer te stofzuigen en te poetsen en ze wil checken of dat ook echt gebeurt. Duidelijk is dat we hier geen vertolking te zien krijgen van Freddie Mercury die in de videoclip van I want to break free swingend staat te stofzuigen en poetsen. “Ik doe het vanmiddag wel”, is de respons die Roxanne krijgt. Die vlieger gaat niet op: “Afspraak is afspraak!” Roxanne pakt resoluut de stofzuiger en zet die voor haar voeten. De subtiele hint is duidelijk.
Waarom? “Je moet de mensen hier geen ruimte geven voor discussie. Klinkt misschien een beetje bot, maar je helpt ze het meest met duidelijke aanwijzingen en structuur. Je helpt ze ook niet door taken over te nemen. Ze moeten het zelf doen; daar krijgen ze voldoening van. Soms doe ik het even voor: pak ik een poetsdoek en maak ik een stukje aanrecht schoon. Daarna zet ik geleidelijk een paar passen achteruit. Zeg ik: ‘Ik moet even naar een afspraak, maak jij het af?’ Negen van de tien keer werkt dat goed.”
12.00 uur – verwachtingen managen
"Ik heb een gesprek met een bewoner die denkt dat hij op vakantie mag. Hij heeft ergens gehoord dat hij binnenkort vertrekt en heeft dat als waarheid aangenomen. ‘Wanneer gaan we naar Spanje?’ vroeg hij deze week enthousiast aan me."
Mensen met Korsakov kunnen in een belevingswereld leven die afwijkt van de realiteit. Deze bewoner gelooft oprecht dat hij op reis gaat, terwijl dat niet het geval is. Een pittige boodschap voor Roxanne om over te brengen. “Zoiets kan escaleren. Dus dat pakken we grondig aan en we bespreken het in het ZAP-overleg. ZAP staat voor Zorg-Arts-Psycholoog. Een multidisciplinaire aanvliegroute dus. Het is nog te vroeg* om hem te vertellen dat er geen tripje naar Spanje gepland is. Waar ik benieuwd naar ben, is hoe hij aan dit verhaal komt. Vooral luisteren dus.”
*Op het moment van publicatie is deze situatie volledig uitgesproken met de betrokkenen.
[de tekst gaat verder onder de afbeelding]
12.30 uur – rammelende magen
Get ready for the lunch! Meestal een gezellig moment in de gezamenlijke ruimte. Degene met corvee dekt de tafels. Wij eten mee met de bewoners. Vaak ontstaan er leuke gesprekken; dat kan over van alles gaan. Soms zijn er ook wel irritaties. Dat een bewoner tegen een ander zegt dat hij stinkt. Wat gebeurt, is dat het slachtoffer steeds kleiner wordt. Wist je dat wel 40% van de bewoners in verpleeghuizen wordt gepest? Het is net als op school: de pesters handelen nooit alleen en pakken altijd de zwakkeren. Daarom treden we er keihard tegen op. Maar meestal is de sfeer goed, hoor!”
13.30 uur - het middagprogramma
In de middag is het wat rustiger. Bewoners werken hun programma af. De een bezoekt muziektherapie, de ander heeft een afspraak met een psycholoog of ergotherapeut. Of met Roxanne. “Ik praat veel met de mensen. Dan bespreken we waar ze tegenaan lopen en hoe het met ze gaat. Verder maak ik in de middag de rapportages. Vaak stapt er een bewoner even binnen om te vragen hoe laat hij bijvoorbeeld de was moet doen. Ze hebben veel bevestiging nodig.”
14.30 uur – keukenvoorbereidingen
De tien bewoners eten ’s avonds meestal samen. Wat er op het menu staat, bepaalt de chef du jour zelf, maar er zijn wel kaders. “Voldoende variatie en geen kant-en-klaarpakketten. Je kunt bij elke supermarkt voorgesneden groenten kopen, maar dat is niet de bedoeling: er moet een snij-element in zitten.” Het over de lengte snijden van een frikandel volstaat overigens niet. Oosterse gerechten zoals bami scoren de meeste likes op de woongroep
De kok doet zelf de boodschappen. Roxanne blijft op de woongroep. Ze werkt de dossiers bij, praat met bewoners en overlegt met collega’s.
15.00 uur – wisseling van de wacht
Het einde van Roxannes dienst - 16.00 uur - nadert. Om 15.00 uur begint haar collega die de late dienst heeft. Dat uurtje is nodig voor een goede overdracht. “Anders zegt een bewoner misschien tegen mijn collega dat hij zijn studio al gestofzuigd heeft, terwijl dat niet zo is. Mijn oudste kind, van tien, zou dat ook zo aanpakken, denk ik. Eigenlijk kun je het wel vergelijken. De hersenen van kinderen zijn nog niet volgroeid. De hersenen van mensen met Korsakov werken niet meer optimaal. Als je erop let, zijn er best overeenkomsten.”
16.00 uur – naar huis
Het zit erop voor vandaag. Roxanne beweegt nog als een hinde en oogt fris, maar is wel degelijk moe. “Het is intensief. Je moet altijd opletten en alles zien. En je moet de bewoners continu aan de gang houden. Tegelijkertijd vind ik het prachtig werk, met ruimte voor creativiteit en - als het kan - humor. Ik probeer echt een band op te bouwen met de bewoners. Dat lukt vaak. In al die jaren ben ik nog nooit een dag met tegenzin naar mijn werk gegaan. En dat gaat voorlopig ook niet gebeuren. Voor mij is werken met mensen het meest waardevolle wat er bestaat. Ja, ik heb echt de mooiste baan die er is.”