Het is een donderdagmiddag en Thebe Heilaarstaete is in zonnige sferen. Het is namelijk Italiaanse middag in het nieuwe Bredase woonzorgcentrum. Eigenaren van kleine foodtrucks zijn bezig met de uitgifte van lekkernijen uit het laarsvormige land aan bewoners, medewerkers en bezoekers. De stemmen van Andrea Bocelli en Laura Pausini door de speakers maken het plaatje af.
Aangeschoven is Verena Petrucco (27). Haar achternaam doet ook een Italiaanse komaf vermoeden, maar ze heeft nooit ergens anders dan de regio van Breda gewoond. Ook Verena straalt zomer uit. Ze heeft eigenlijk net vakantie, maar komt speciaal naar haar werklocatie omdat ze graag over haar werk wil praten. “Op mijn werkdagen heb ik daar geen tijd en rust voor”, legt ze uit. “Dan hebben de bewoners al mijn aandacht nodig.”
[de tekst gaat verder onder de afbeelding]
In het laatste jaar van haar opleiding hbo-v debuteerde Verena als flexkracht bij Thebe Breda, toen nog bij Lucia. “Ik heb meerdere woongroepen gezien en vond Korsakov heel interessant. Thebe voelde voor mij vanaf het eerste moment goed. Ik kreeg meteen vertrouwen van mijn manager en collega’s en wist dat ik hier kon doorgroeien.”
Een lange, problematische voorgeschiedenis
Verena is verpleegkundige van één van de vier Heilaarstaete woongroepen met elk tien bewoners met het Syndroom van Korsakov. “Overmatig drinken is bijna altijd de oorzaak van Korsakov”, opent ze. “Drankgebruik leidt tot vitamine B1-tekort, waardoor bepaalde delen van de hersenen beschadigd raken. De bewoners hier hebben zichzelf meestal verwaarloosd. Ze kennen een lange, problematische voorgeschiedenis. En voordat ze hier komen, hebben ze vaak al veel hulpverleners en instellingen gezien.”
Er zijn nog wel meer bemoeilijkende factoren, vertelt Verena. “Mensen met Korsakov zijn vaak erg zorgmijdend en hebben geen of een beperkt ziekte-inzicht; denken dat er niets aan de hand is. Een typisch symptoom is ook decorumverlies, zoals we dat noemen. Dat is ongepast en onaangepast gedrag dat je veel ziet bij Korsakov.”
Tien mensen, tien gebruiksaanwijzingen
Als je een gebruiksaanwijzing zou moeten schrijven voor de tien bewoners die Verena verzorgt, kom je niet weg met een one size fits all-versie. “Alle bewoners zijn anders en hoe ze zich gedragen, kan ook elke dag verschillend zijn. Ik moet vooral heel goed kijken, luisteren en aanvoelen. Dat is moeilijk, maar je leert het beter door cursussen en ervaring. De ene bewoner moet ik wekken, de radio aanzetten en als ik dan na een half uur terugkom, kan ik de zorg makkelijker opstarten. Bij iemand anders moet ik de hele tijd in de buurt blijven en hem aansporen om op te starten.”
Ze vervolgt: “Mensen met Korsakov zijn in het algemeen erg passief. Het is belangrijk om ze te activeren. We doen dat hier vanuit de empathisch-directieve benadering. Die combineert empathie met duidelijke instructies. Het biedt structuur en begrip, helpt gedrag te sturen en bevordert zelfstandigheid. Maar soms vind je gewoon écht geen ingang. Dan wordt het lastig, want je kunt iemand niet dwingen om dingen te doen. Wat wél helpt, is het gebruiken van humor om wat luchtigheid toe te voegen. En het is belangrijk om iemands levensverhaal te kennen.”
Confabuleren
Om de vele uitdagingen in haar werk te benoemen, haalt Verena een voorbeeld van stal. “Een bewoner vertelde eens in geuren en kleuren over een traumatische ervaring in het verleden. Hij was als militair uitgezonden naar allerlei oorlogsgebieden en zag daar de vreselijkste dingen. Bij het vertellen raakte hij ook geëmotioneerd. Door gesprekken met zijn familie ontdekte ik later dat deze bewoner dit zelf allemaal niet had meegemaakt, maar iemand in zijn nabije omgeving. Maar waarschijnlijk dacht hij wél dat hij het zelf meemaakte. Hoe ik daarmee omga? Het gaat me in dat geval niet om waarheidsvinding. Er voor de bewoner zijn, en ruimte geven om zijn verhaal te delen, is dan al genoeg.” Dit fenomeen noemen we trouwens confabuleren, het onbewust opvullen van geheugenhiaten met verzinsels of valse herinneringen. Het komt vaak voor bij Korsakov.
Soms een confrontatie, maar vaker is er dankbaarheid
Werken met Korsakov is geen walk in the park. Verena heeft soms met verbale agressie te maken. “Het komt voor dat bewoners boos zijn en dan krijgen wij het weleens voor onze kiezen. Pas nog: een mevrouw ging behoorlijk tekeer tegen me. Het gesprek aangaan werkte niet, daarvoor zat ze te hoog in haar emotie. Dus ik liet haar rustig ventileren. Een dag later kwam ze bij me zitten om haar excuses aan te bieden. Wat bleek: ze wilde hier helemaal niet zijn en ik was op dat moment in de buurt. Ik kan daar prima mee omgaan. Het was niet persoonlijk en onze band was snel weer hersteld.”
Verena haalt er vooral veel voldoening uit om, samen met haar teamgenoten, ‘haar’ bewoners te helpen. En ze zo veel mogelijk mooie dagen te bezorgen. “We stimuleren zo veel mogelijk zelfstandigheid. En we organiseren hier allerlei activiteiten en verschillende therapievormen, zoals muziektherapie. Dat kan heel helpend zijn. De bingoavonden doen het ook goed. Sommige mensen vinden zichzelf daar te jong voor, maar er is in elk geval voor iedereen genoeg te doen. En je krijgt er echt veel voor terug. Als een bewoner vraagt hoe mijn weekend was, vind ik dat al geweldig. Dat is een teken van respect en waardering, hoe klein het ook lijkt.”
Open deuren
Thebe Heilaarstaete, sinds begin mei 2024, officieel geaccrediteerd als Regionaal Expertise Centrum Korsakov, is geen gesloten woongroep. Om mensen zo veel mogelijk regie over hun eigen leven te geven, geldt hier een opendeurenbeleid. Verena: “Daar ben ik erg voorstander van. Het betekent dat mensen gewoon naar buiten en binnen kunnen. Ja, de kans bestaat dat mensen bij de slijter een fles drank halen. Af en toe komt dat voor. Dan gaan we daarover in gesprek, altijd met de psycholoog erbij om een multidisciplinair perspectief te krijgen. Maar wel op een manier die niet voelt als een bestraffing. We willen altijd luisteren naar het verhaal van de bewoner en te snel oordelen hoort daar zeker niet bij.”
Met een glimlach op de fiets
Of ze haar werk zwaar vindt? Verena haalt haar schouders op. “Lichamelijk niet. Mentaal soms wél een beetje. Je ziet mensen regelmatig struggelen en dat is niet altijd makkelijk om te zien. Mensen met Korsakov hebben veel verlieservaringen. Soms waren die de oorzaak van het drinken; een andere keer juist het gevolg daarvan. Als team proberen we ze daar zo goed mogelijk in te ondersteunen. Als dat lukt, geeft me dat heel veel voldoening. Ja, ik vind mijn werk prachtig. Als ik na mijn dienst met een glimlach op mijn fiets stap, is dat een teken dat het goed zit. En dat is eigenlijk altijd zo.”
Vandaag is dat niet anders, ook al was het alleen maar een gesprek over haar werk. Daar heeft Verena dan ook wel een extra reden voor, want ze fietst haar vakantie tegemoet. En ze heeft toch maar mooi even een vleugje van la dolce vita meegepikt. Niet in Italië, maar gewoon hier bij Thebe in Breda.
